Gündelik hayatın dönüşümünde bir imkân olarak toplumsal muhalefetin değerlendirilmesi: Cumartesi Anneleri üzerine bir araştırma / The assessment on social opposition as a possibility for the transformation of everyday life: A research on Saturday Mothers

Özet

Bu çalışmanın amacı, Cumartesi Anneleri hareketinden yola çıkarak, toplumsal muhalefetin gündelik hayatı nasıl dönüştürdüğünü incelemektir. Gündelik hayat katı, donuk ve durağan bir yapı olarak kendisini sıradan insanlara baskıcı dinamikleriyle dayatmaktadır. Ancak, bu durağan yapıdan çıkış imkânlarından birini protesto eylemi oluşturmaktadır. Bir protesto eylemine müdahil olmak, protestocuların gündelik hayatlarında köklü dönüşümlere sebep olmaktadır. Bu dönüşümü somut olarak örnekleyen Cumartesi Anneleri hareketinden yola çıkan bu çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümü, metodoloji kısmını oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında, 13’ü kayıp yakını ve 12’si insan hakları aktivisti olmak üzere 25 Cumartesi Anneleri hareketi protesto eylemcisi ile görüşülmüştür. Bu görüşmelerden elde edilen veriler, çalışmanın kavramsal ve kuramsal çerçevesi ile birlikte ele alınarak analiz için geniş bir çerçeve ortaya çıkarmıştır. Bu bölümde, yapılan derinlemesine görüşmelerin niteliği, görüşmecilerin seçimi, mekâna ve zamana dayalı kısıtlamalar ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, araştırma konusunun seçimi, araştırmanın kapsamı ve bu konunun bir doktora çalışması olarak ele alınmasının önemi ortaya konulmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, gündelik hayat kavramı ile ilgili kuramsal çerçeveye yer verilmiştir. İlk olarak, gündelik hayat bir kavram olarak tanımlanmış; ikinci olarak, gündelik hayatın temellerine ilişkin kuramsal yaklaşımlar ele alınmıştır. Bu bağlamda, Henri Lefebvre, Agnes Heller ve Michel de Certeau’nun eleştirel yaklaşımları tartışılmıştır. Son olarak, gündelik hayatın pratik örgütlenmesine ilişkin gündelik hayat aktörleri, zaman ve mekân olguları incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, bir toplumsal muhalefet alanı olarak ortaya konulan gündelik hayat olgusu ele alınmıştır. İlk olarak, gündelik hayat ve muhalefet olgularını birlikte değerlendirmeye olanak sağlayan yeni toplumsal hareketler yaklaşımı ve bu yaklaşım içinde değerlendirilen insan hakları hareketi ve kayıp yakınları aktivizmi incelenmiştir. İkinci olarak ise, gündelik hayatın dönüşümüne imkân sağlayan unsur olarak protesto kavramı tartışılmıştır. Protestocu profili, protesto mekânı, protestonun sivil itaatsiz karakteri protestonun temel unsurları olarak açıklanmıştır. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde ise, Cumartesi Anneleri hareketinin bir kayıp yakınları aktivizmi ve insan hakları hareketi olarak değerlendirmesi yapılmıştır. Bu değerlendirme yapılırken, görüşmelerden elde edilen verilerin analizi ortaya konulmuştur. Bu kapsamda, harekete katılan protesto eylemcilerinin insan hakları savunucularına dönüşümü tartışılmıştır.

Abstract

The aim of this research is to examine how social opposition transforms everyday life on the basis of the Saturday Mothers movement. Having a strict, dull and static structure, everyday life imposes itself to ordinary people through its oppressive dynamics. To break out from this static structure however, is possible through the act of protest. Being a part of a protest results in radical transformations in the lives of protesters. On the basis of the Saturday Mothers movement as an epitome of this transformation, this research is composed of four chapters. The methodology section is the first chapter of this research. As a part of the research, twenty-five interviews were conducted with the protesters of the Saturday Mothers movement, in which thirteen of those were with the relatives of the disappeared people and twelve of those were with the activists. The data collected from these interviews, together with the conceptual and theoretical framework, generates a firm base for the research. In this chapter, the interviewing process, the selection of interviewees, the limitations depending on place and time are examined in detail. In this regard, the selection of the subject, the scope of the study and the importance of this subject as a PhD dissertation are discussed. In the second chapter of the study, the theoretical framework relating to the concept of everyday life is assessed. First, everyday life is defined as a concept, and then theoretical perspectives concerning the foundations of everyday life are analysed. In this context, the critical perspectives of Henri Lefebvre, Michel de Certeau and Agnes Heller are discussed. Lastly, the actors, time and space concerning the practical organisation of everyday life are examined. In the third chapter of the study, the concept of everyday life as a field of opposition is investigated. First, the approach of the new social movements that enables to examine the concept of everyday life and opposition together, and human rights movement and activism of the disappeared people’s relatives that is acknowledged within this approach, are assessed. Second, the concept of protest as a factor contributing the transformation of everyday life is discussed. Protester profile, place and civil disobedience characteristic of a protest are explained as the main constituents of a protest. In the fourth and last chapter of the study, the Saturday Mothers movement is assessed as an activism of disappeared people’s relatives and human rights movement. During this investigation, the data that obtained from the interviews is presented. In this context, the transformation of the protesters from participants of the protest to human rights advocates is discussed.